9 veel voorkomende misverstanden over sociopaten

Patric Gagne werd toen ze twintiger was gediagnosticeerd met een sociopathische persoonlijkheid en heeft veel moeite gehad hulp te vinden om de bijbehorende symptomen te behandelen.

Sinds haar jeugd heeft Gagne zich altijd heel anders gevoeld dan ieder ander. Ze worstelt met apathie en gewelddadige driften.

“Anderen hadden toegang tot hoop”, schrijft Gagne in haar boek Sociopath. “Voor schizofrenie, alcoholisme en bipolaire stoornissen waren er altijd behandelingsplannen en hulpgroepen.”

Maar sociopaten staan bij het grote publiek bekend als “levensgevaarlijke schurken”, zoals Hannibal Lecter in het boek The Silence of the Lambs en Patrick Bateman het boek American Psycho.

Gagne heeft een proefschrift in de psychologie geschreven en specialiseerde zich in het verband tussen sociopathie en angst. Uiteindelijk ging ze aan de slag als therapeut voor patiënten met sociopathische kenmerken.

In haar boek wijst Gagne op een reeks misverstanden over sociopaten, van het omgaan met emoties tot hoe ze relaties aangaan.

1. Sociopaten voelen emoties, maar geen 'sociale' emoties

Sociopaten worden in de media vaak afgeschilderd alsof ze helemaal geen gevoelens zouden hebben. Maar dat is niet waar.

"Sommige gevoelens, zoals woede en blijdschap, waren heel natuurlijk voor me", schrijft Gagne. "Maar andere emoties waren niet zo makkelijk. Empathie, schuld, schaamte en jaloezie waren voor mij als een taal die ik niet sprak."

Ze vergelijkt haar emotionele bereik met "een setje goedkope krijtjes", waarbij ze wel de beschikking heeft over de primaire kleuren maar moeite heeft met "meer genuanceerde tinten".

Toen ze als volwassene onderzoek deed naar sociopathie en therapie onderging, leerde ze dat sociopaten - en zelfs psychopaten — basisemoties kunnen voelen. Maar ze ervaren geen "sociale emoties", zoals schaamte, spijt of romantische liefde, omdat ze geen verbinding voelen met andere mensen.

2. Gewelddadige driften worden veroorzaakt door angst

In de populaire cultuur worden sociopaten neergezet als mensen die een kick krijgen van het pijn doen en manipuleren van anderen. Maar de oorzaak van risicovol en gewelddadig gedrag is volgens Gagne een stuk gecompliceerder.

Ze zegt een combinatie van angst en druk te voelen, als ze apathisch is. "Dat niets dat ik voelde, zorgde ervoor dat ik slechte dingen wilde doen", schrijft Gagne.

Door het hele boek heen beschrijft ze hoe ze haar gewelddadige of strafbare gedrag in probeerde te dammen door kleinere risicovolle daden te plegen, zoals inbreken en tijdelijk auto's stelen van dronken dispuutgenoten.

Ze ziet haar vroegere gedrag nu als een "onbewuste drang om te voelen." Iets gevaarlijks doen bracht haar niet zozeer plezier, maar meer verlichting van spanning en stress zoals bij een dwangstoornis.

3. Anders dan psychopaten, kunnen sociopaten leren goed van slecht te onderscheiden

'Sociopaat' en 'psychopaat' worden vaak door elkaar gebruikt, maar er zijn een aantal belangrijke verschillen. Gagne vindt het daarom erg onhandig dat ze beiden vallen onder de term "antisociale persoonlijkheidsstoornis".

"Hoewel ik de meeste kenmerken op sociopathische en psychopathische checklists goed kon herkennen, was maar ongeveer de helft van de antisociale kenmerken op mij van toepassing", zegt ze.

Gagne werd gediagnosticeerd via een psychopathische checklist, waarbij een lagere score eerder wijst op sociopathie dan op psychopathie omdat de symptomen niet zo extreem zijn.

Hoewel er nog maar beperkt onderzoek is gedaan naar diagnoses, zijn veel experts er volgens Gagne van overtuigd dat sociopaten, anders dan psychopaten, angst kunnen voelen en ook tot op zekere hoogte kunnen leren goed van slecht te onderscheiden.

4. Ze kunnen gezonde interesses en hobby's hebben

Sociopaten worden in de media weggezet als kille eenlingen zonder andere hobby's dan het plegen van misdaden en andere mensen pijn doen.

Maar in werkelijkheid kunnen ze net als ieder andere gezonde interesses en hobby's hebben. In haar boek beschrijft Gagne haar passie voor muziek (vooral jazz), haar liefde voor de fret die zal als kind als huisdier had, haar band met haar oppaskinderen en haar fascinatie voor psychologie.

5. Ze begrijpen niet waarom sommige dingen 'verkeerd' zijn

Door hele boek heen legt Gagne uit hoe moeilijk ze het vindt om te bepalen wat "slecht" gedrag is.

"Ik miste het gevoel voor het onderscheid tussen goed en kwaad, maar wist wel dat het bestond", schrijft ze. Omdat ze van nature geen angst, schaamte, schuld of spijt voelt, realiseerde ze zich niet dat mensen zich ongemakkelijk of bang voelden als ze bijvoorbeeld aan het stelen of stalken was.

Later op volwassen leeftijd, probeerde ze iets terug te doen voor mensen, als ze het idee had dat ze iets verkeerd had gedaan. Zo bracht ze bijvoorbeeld bloemen naar begrafenissen van vreemden en vulden ze de tank van auto's die ze kortstondig stal met benzine.

"Toen ik een keer had ingebroken, deed ik de oven uit die iemand per ongeluk aan had laten staan", zegt ze. "Dat was mijn manier om mijn karma weer in balans te brengen."

6. Liegen kan een manier zijn om niet uitgesloten te worden

Een veel voorkomende veronderstelling is dat sociopaten liegen voor de lol of om persoonlijk gewin te behalen. In haar eigen geval kwam het volgens Gagne vaak voor dat ze loog over haar gevoelens om erbij te horen.

Toen haar fret stierf, voelde ze verdriet maar kon ze niet echt snikken zoals haar zus dat deed. Tijdens haar hele jeugd voelde ze geen wroeging of angst en dat met anderen delen hielp niet.

Dat maakte het moeilijk voor Gagne om een oprechte band met anderen op te bouwen, omdat ze het gevoel had dat ze emoties moest opvoeren of overdrijven om het anderen naar de zin te maken.

7. Ze vinden het niet per se fijn om altijd eenzaam te zijn

Een ander stereotype dat leeft over sociopaten is dat ze heel tevreden zijn met zichzelf. Hoewel Gagne er enerzijds van genoot om alleen te zijn, voelde ze zich ook eenzaam omdat ze niet eerlijk kon zijn over haar stoornis.

"Niemand kon met me omgaan," zegt ze. "Niemand wilde tijd met me doorbrengen. In ieder geval niet met de echte ik. Ik was volkomen alleen."

Na verloop van tijd leerde ze eerlijker te zijn en vond ze mensen die haar wilden accepteren zoals ze is.

8. Behandeling kan positieve effecten hebben

In haar boek verwijst Gagne naar de opvatting van de Amerikaanse psychiater Ben Karpman, die de theorie had dat sociopaten "niet geprogrammeerd zijn om een antisociale levensstijl na te streven en dat ze gevoelig kunnen zijn voor behandeling".

Vanwege het gebrek aan beschikbare behandelingsmogelijkheden onderzocht Gagne manieren om het gedrag dat ze vertoonde beter onder controle te krijgen. Ze ontdekte dat cognitieve gedragstherapie haar hielp om de gevoelens van angst die de aanleiding waren voor ongewenste acties, te ontrafelen. "Het kwam allemaal neer op mindfulness," schrijft ze.

Acceptatie van het feit dat ze een sociopaat is, hielp haar ook, omdat ze zich realiseerde dat haar angst vaak voortkwam uit de druk om erbij te horen. Ze begon opener te worden over haar diagnose om het gevoel te verminderen dat ze zich altijd moet verstoppen voor anderen.

9. Ze kunnen langdurige, gezonde relaties aangaan

Gagne is getrouwd met David, haar jeugdliefde. Samen hebben ze twee kinderen, een hond en een kat.

"Ik ben een gepassioneerde moeder en echtgenote", zegt ze in het boek. "Ik ben een innemende therapeut. Ik ben uiterst charmant en geliefd. Ik heb veel vrienden. Ik ben lid van een country club. Ik geef feestjes voor elke gelegenheid die je maar kunt bedenken."

Ze is in staat geweest om duurzame relaties met haar vrienden en familie te ontwikkelen, omdat ze behandeling en antwoorden zocht, en in het openbaar begon te spreken over haar ervaringen.

"Ik ben een sociopaat van de 21ste eeuw", zegt ze. "En ik heb dit boek geschreven omdat ik weet dat ik niet alleen ben."

LEES OOK: Dit zijn 5 manieren om zelfbeheersing en wilskracht te trainen om belangrijke doelen te bereiken